Algokrasi

Bir zincirin gücü en zayıf halkasına eşdeğerdir! Bir işlevselliğin olası sonucunu öngörürken ve tanımlarken çok kullanılan cümlelerden biridir aslında..

Konuyu biraz hikayelendirirsek; yatay seyirde her bireyi bir zincirin halkası gibi düşünelim ve bu zincir halkalarının birleşerek, birbirinden güç alacak şekilde zinciri oluşturduğunu varsayalım. Bu zincirin görevini yaparken belli bir güç harcadığını bu gücün oluşumunda her halkanın etkin bir görevi olduğunu ve zincirin toplam gücüne ulaşarak işlevini yerine getirdiğini hayal edelim. Zincirin görev sürecinin de olumlu bir şekilde devam ettiğini düşünelim... 

Tüm işlevler yerine getirilirken zincirdeki bir halkanın aniden koptuğunu zihninizde canlandırın! sizce zincirin gücü ne olur? 

Günümüzde ve geleceğe ilişkin, insan toplumlarında ve toplulukların içindeki kurum içi ya da kurumlar arası ilişkilerde ast üst hiyerarşisinden ziyade yatay ilişkilere bağlı zincir hiyerarşinin oluşturulmasının daha etkin, demokratik olduğuna ve bir halkanın görevini yapamaması durumunda zincirin geçersiz olacağına yönelik alt yapılar kurulmuştur. Bu yönetimsel yaklaşım Web3.0 bilişim teknolojilerinin desteğiyle yeni bir yönetişim şekli olan Blok zinciri (Blockchain) bağlantıları ile uygulanmaktadır.

Blok zinciri merkeziyetsizlik ile bütünlüğü korumaya yönelik akıllı sözleşmelerin altyapısını oluşturmaktadır. Dolayısıyla akıllı sözleşmelerin bir iş ilişkisinde bir kurumun karar verme ve kuruma ortak olma gibi süreçlerde kullanıldığı ortamlara da Dijital Dağıtık Ortaklık (DAO) denilmektedir. Buna benzer ortamlarda; bir kurumu, örgütü ya da şirketi değerlendirdiğinizde karar alma süreçlerinde kurumsal demokrasinin işletilmesi için akıllı sözleşmelerin kullanılabileceği düşünülmüş ve bu sürece Algokrasi diğer ifadeyle algoritma ile yönetim "algoritmik demokrasi" tanımı olarak yer verilmiştir. 

Bu vizyona göre herkes sahip olduğu bilgiyi kullanır, bilginin gizliliği sağlanabilir, gizliliğin yanında sürece teknik olarak müdahale olamaz. Zincirde saklanacak bilginin değişmesi durumunda bloktaki zincir geçersiz olur. Zincirin tamamı zincirin diğer halkaları tarafından izlenebilir. Dolayısıyla sistemde tam bir şeffaflık ve değiştirmezlik zemini oluşabildiği ifade edilmektedir.

Diğer bir görüşe göre de; hiyerarşisinin yerini “kod”un, prosedürlerin yerini ise “program”ın yer aldığı Algokraside, bürokrasi aksine yatay bir entegrasyon öneriliyor, yönetimin gücünün de daha düşük olacağı öngörülüyor (Yılmaz, 2021).

Yönetimde demokrasinin de tam olarak işleyeceğini varsayan akıllı sözleşmeler ile Algokrasi uygulamalarının özünde algoritmaların olduğu düşünüldüğünde; kurumsal yapıların yönetimsel süreçlerinde, yapılan işleri otomatik hâle getirmek için artık algoritmalar kullanılıyor. Süreçlerin dijitalleşmesi arttıkça akıllı ortamlar (navigasyonlar benzeri akıllı uygulamalar, akıllı cihazlar, akıllı binalar, akıllı şehirler vb. ) kavramı içindeki uygulamalar insanları bazı kararların içine dâhil ederek, daha az bürokrasi ve yatayda yüksek katılım ile mevcut kurumsal sistemlerini, yönetişim olgusu içinde yönetmeyi deniyor.

"Algokrasi, yönetişimin karar mekanizmalarından kısmen veya tümüyle insan faktörünün çıkarılması için geliştirilmiş bir yönetişim modeli olarak da tanımlanıyor. Dolayısıyla Kural Setleri, Deterministik Algoritmalar, Sezgisel Algoritmalar, Yapay Zekâ Algoritmaları; iş yerlerindeki performans değerlendirmelerinden bankaların kime kredi vereceğine, güvenlik sistemlerinden sosyal medya platformlarındaki önerilere kadar hayatın farklı alanlarında algoritmalar olarak kendilerine yer bulabiliyor. Yönetişim sistemlerinde de kural setlerinin yetersiz kaldığı noktalarda algoritmalardan faydalanılıyor. İncelediğinizde şu anda satranç, go gibi tahta oyunlarını oynamaktan insansız dronları kumanda etmeye, doktorların hastalara teşhis koymalarına yardım etmeye kadar pek çok alanda insanlardan çok daha güçlü yapay zekâ sistemleri mevcuttur. Ancak bu yapay zekâlar sadece çözmek için tasarlandıkları problemler üzerinde başarı sağlamaktadırlar. İnsan zekâsını tanımlamak için kullanılan genel zekâ kavramına eş kapasitede bir yapay zekâ hâlâ oluşturulamadı. Ancak bazı bilim insanları tarafından bunun sadece bir zaman meselesi olduğu düşünülmektedir (Uluer, 2022)."

Algokrasinin yönetişim sistemi içerisindeki ağırlığının artırılması durumunda: bazı hatalara açık ve zafiyetleri olsa da yönetişim sisteminin ölçülebilirliğinin artacağı ve bu sayede sistemin optimize edilmeye daha uygun hale gelebileceği, suistimal edilmesinin zorlaşacağı, bürokrasiyi en az seviyeye indirgeyerek iş yükünü azaltacağı, güvenilirliğini, verimliliğini ve hızını artıracağı, kararların duygulardan daha bağımsız olarak alınmaya başlanacağı ifade edilmektedir. 

Bu bilgiler ışığında algokrasinin temelini oluşturan algoritma; bir problemi çözmek ve amaca ulaşmak için tasarlanan bir yol... 

Bir işi yapmak için başlangıç durumu açıkça belirlendikten sonra ve iş sürecindeki en son duruma kadar sorunu çözecek davranışa ilişkin temel işlere bağlı talimatlar adım adım belli bir sıralamayla sonuca varmak için işlevsel hale getirildiğine göre; Web3.0 bilişim teknolojilerinin yoğunlaşması ile yapay zeka ve blok zinciri gibi teknolojiler başta olmak üzere, bilgisayar algoritmalarının yasal düzenlemelerde, kanun yapımında ve genellikle ulaşım veya tapu kaydı gibi günlük yaşamın herhangi bir yerinde kullanılabildiği bir ortamda, bir yöntem veya sosyal düzen biçimi bağlamındaki Algokrasi; dijital çağın alternatif bir yönetişim modeli olarak değerlendiriliyor.